Sake Bosma en Maartje Groenier zijn pioniers als het aankomt op duurzaamheid en energiebesparing. Al in de jaren ’90 schaften ze hun eerste zonnepanelen aan. Daarna kwamen er meer panelen, een grote regenwatertank in de tuin en ook in huis is er alles aan gedaan om energiezuinig te leven, d.m.v. ondermeer twee houtkachels en goede isolatie. Ik spreek Sake op zijn huidige (vrijwilligers)werkplek, museum ’t Behouden Huys, waar ook Maartje werkzaam is. Nadat Sake gestopt is als stukadoor is de verbouw van het museum een prachtig project voor hem als fervent klusser. Ook in huis doet hij alles zelf, tot meubels maken aan toe. Dat Maartje en Sake enkel biologisch eten en vegetariër zijn, is geen verrassing. “Het is geen levensvisie, maar we willen wel graag een schone voetafdruk achterlaten”.
Projecten info:
Sake Bosma is begonnen als stukadoor op Terschelling, in 1968. Daarna was hij van 1971 tot 1984 eigenaar van het garagebedrijf in Landerum. Nadat hij dat verkocht had, heeft hij een tijdje op een booreiland gewerkt, o.a. als duiker. Het was juist dit werk waardoor hij de gedachte kreeg: “Zo moet het niet.” Zijn partner Maartje Groenier werkte in die tijd al voor Greenpeace en zo belandde Sake daar ook, in eerste instantie als monteur. Ze hebben voor veel projecten van Greenpeace gewerkt en reisden daarvoor de hele wereld over. Tegenwoordig reizen ze ook nog regelmatig, maar voornamelijk binnen Nederland en een enkele keer naar Scandinavië. Vakanties met hun kano 'De Canadees' zijn favoriet. Aan vliegvakanties doen ze bewust niet.
Het huis van Sake en Maartje bestaat eigenlijk uit twee pandjes. Het eerste pand, nr. 19, is eerst helemaal gestript, waarna er dakisolatie is aangebracht. Dit pand valt onder monumentenzorg, dus moesten ze zich wel aan de regels houden die daarvoor gelden. "Ook dingen waar je niet zo snel aan zou denken omdat ze niet echt zichtbaar zijn, zoals het soort glas wat je gebruikt, vallen hieronder. Daardoor kan je soms minder energiezuinig werken dan je eigenlijk wilt," aldus Sake.
Zon op dak
In de jaren ’90 kregen ze de eerste 4 zonnepanelen al, terwijl veel mensen hier sceptisch over waren. “Je krijgt het geld er niet uit”, was wat ze vaak hoorden. “Je krijgt nergens je geld uit”, zegt Sake, “ook niet uit je bankstel of je vloerbedekking, die schrijf je ook in een paar jaar af. Maar zonnepanelen leveren nog wel wat op en dat doen je meubels niet.” Deze panelen werden destijds aangeschaft via de actie 'Zon op dak', waar ze bij het programma Vroege Vogels over hoorden. Toen in 2001 het tweede huis, nr. 17 bij hun woning betrokken werd, kregen ze via Guido Hoogerheide van Terschelling Techniek 18 panelen erbij. Een zonnecollector en -boiler hadden ze toen al. Sindsdien leveren ze stroom terug.
Eigenlijk hadden ze tijdens hun werk voor Greenpeace op Frans Guyana, waar ze schildpaddenonderzoek deden, hun eerste zonnepanelen al. Ze kregen daar stroom bij een indianenstam vandaan. “Maar als het opperhoofd vond dat het genoeg was en de stekker eruit trok, konden we onze hoofdlampjes en zo niet opladen, dus kregen we zonnepanelen met daarbij nikkelstaal accu’s voor de overgebleven elektriciteit.”
Regenwatertank
De tuin van Maartje en Sake is groen en diervriendelijk. Geen betontuin zoals je tegenwoordig maar al te vaak ziet. Onder de tuin zit hun waterbesparing. Een 3000 liter watertank waar het regenwater in opgevangen wordt. Het water wordt gebruikt voor de wasmachine en het toilet. Als na lange droogte, zoals nu ook het geval is, de tank leeg raakt, stopt de pomp en wordt water van het waterleidingnet betrokken.
Finoven
In huis staan twee houtkachels die gestookt worden met schoon en lang gedroogd hout. De ene is een tegelkachel, de andere een zgn. Finoven. De Finoven wordt in anderhalf uur op temperatuur gestookt en blijft dan de hele dag warm. Het is een in feite een houtkachel met een grote wand eraan vast. Het is eigenlijk meer een verwarmingsmeubel, waar je tegenaan kan kruipen als je het koud hebt. Beide kachels zijn gekocht bij Fetze Tichelaar in Reduzem. In de kamer ligt massief parket, in de keuken plavuizen met vloerverwarming. De verlichting is een combinatie van oud en nieuw. De ornamenten zijn oud, soms door Sake zelf gemaakt of opgeknapt, voorzien van ledverlichting. Ook veel meubels zijn door Sake zelf gemaakt. Een afwasmachine hebben ze niet, er wordt met de hand afgewassen. Omdat ze ook geen chemische schoonmaakmiddelen gebruiken, kunnen de tuinplanten het oude afwaswater krijgen.
Toekomst
Sake denkt wel eens aan een elektrische auto, wat op het eiland natuurlijk ideaal is. Hij zou uiteraard een eigen laadpaal op zonne-energie kunnen krijgen. Maar voor alsnog houdt de actieradius van elektrische auto’s hem tegen, gezien het feit dat je ook met de auto op vakantie wilt. Verder heeft Tesla accu’s waar je het teveel aan opgewekte energie in op kan slaan en dit vervolgens kan gebruiken in tijden van nood, als je toch eens energie tekort komt. Ook dit staat nog op zijn verlanglijstje.
We begonnen het gesprek in ’t Behouden Huys, we sluiten het af in het huis van Sake en Maartje. Het afwaswater staat klaar om in de tuin geleegd te worden. Op de keukentafel rijst het biologisch deeg voor het brood. Met die schone voetafdruk komt het bij Sake en Maartje wel goed!